II. Yıldız Yörüngesi Nelerdir?
III. Yıldız Yörüngelerinin Türleri
IV. Yıldız Yörüngelerini Etkileyen Faktörler
V. Yıldız Yörüngeleri Iyi mi Çalışır?
VI. Yıldız Yörüngelerinin Önemi
VII. Güneş Sistemindeki Yıldız Yörüngeleri
VIII. Öteki Galaksilerdeki Yıldız Yörüngeleri
IX. Yıldız Yörüngeleri Üstüne Gelecekteki Araştırmalar
Malum Sorular
| Hususiyet | Yanıt |
|---|---|
| Gezegen yörüngesi | Bir gezegenin bir star etrafındaki yolu |
| Güneş sistemi | Güneş ve onun yörüngesinde dönen nesneler |
| Yıldız | Fer ve sıcaklık yürüyerek bir gök cismi |
| Yer çekimi | Nesneleri birbirine çeken qüç |
| Yörünge | Bir nesnenin uzaydaki yolu |
II. Yıldız Yörüngesi Nelerdir?
Yıldız yörüngesi, bir yıldızın uzaydaki başka bir star yahut nesne çevresinde izlediği yoldur. Yıldız yörüngeleri çoğu zaman eliptiktir, doğrusu oval şekillidir. Bir yıldızın yörüngesinin başka bir nesneye en yakın noktasına periastron, en uzak noktasına ise apastron denir. Bir yıldızın yörüngesinin şekli, yıldızın hacmi ve yörüngesinde olduğu nesnenin yanı sıra aralarındaki mesafe tarafınca belirlenir.
III. Yıldız Yörüngelerinin Türleri
Üç ana star yörüngesi türü vardır: dairesel, eliptik ve hiperbolik.
Dairesel mahrek, bir cismin kütle merkezinin çevresinde muhteşem bir daire çizerek hareket etmiş olduğu yörüngedir.
Eliptik mahrek, cismin kütle merkezi çevresinde elips gibi hareket etmiş olduğu yörüngedir.
Hiperbolik mahrek, cismin kütle merkezi çevresinde hiperbol gibi hareket etmiş olduğu yörüngedir.
Bir cismin haiz olduğu star yörüngesinin türü, onun başlangıç hızına ve yörüngesinde döndüğü cismin kütlesine bağlıdır.
En kesin yörüngeler dairesel yörüngeler iken, minimum kesin olanlar hiperbolik yörüngelerdir.
Eliptik yörüngeler ise ikisinin içinde bir yerdedir.
“Yıldız Yörüngelerinin Türleri” anahtar kelimesinin arama amacı, yıldızların ve gezegenlerin haiz olabileceği değişik mahrek türleri ile alakalı daha çok data edinmektir. Bu anahtar kelimeyi arayan kişiler muhtemelen bir yörüngenin şeklinin bir nesnenin hareketini iyi mi etkilediğini anlamakla ilgileniyordur. Ek olarak, nesnenin hacmi ve öteki nesnelerin yerçekimi kuvveti şeklinde bir yörüngenin şeklini etkileyebilecek değişik faktörler ile alakalı data edinmekle de ilgileniyor olabilirler.
IV. Yıldız Yörüngelerini Etkileyen Faktörler
Bir star yörüngesinin şeklini ve yörüngesini etkileyebilecek bir takım unsur vardır. Bunlar şunları ihtiva eder:
- Yıldızın hacmi
- Gezegenin hacmi
- Yıldız ile gezegen arasındaki mesafe
- Yörüngenin eksantrikliği
- Yörüngenin eğimi
Yıldızın hacmi, bir star yörüngesinin şeklini etkileyen en mühim faktördür. Yıldız ne kadar büyükse, o denli fazla yer çekimi uygular ve gezegen ona o denli sıkı bir halde bağlanır. Gezegenin hacmi de bir rol oynar, sadece daha azca seviyede. Yıldız ile gezegen arasındaki mesafe bir öteki mühim faktördür. Bir gezegen yıldızına ne kadar yakınsa, yörüngede o denli süratli rotatif. Yörüngenin eksantrikliği, ne kadar dairesel yahut eliptik olduğuna işaret eder. Eliptik mahrek, gezegenin yıldızdan uzaklığının değişmiş olduğu bir yörüngedir, dairesel mahrek ise gezegenin yıldızdan uzaklığının durağan(durgun) kalmış olduğu bir yörüngedir. Yörüngenin eğimi, gezegenin yörüngesinin yıldızın ekvator düzlemine nazaran eğik olduğu açıyı anlatım eder.
V. Yıldız Yörüngeleri Iyi mi Çalışır?
Yıldız yörüngeleri yerçekimi kuvveti yardımıyla çalışır. Yerçekimi, nesneleri birbirine çeken bir kuvvettir. Bir nesne ne kadar büyükse, yerçekimi çekimi de o denli büyüktür. Yıldız yörüngeleri niteliğinde, güneş en büyük nesnedir ve bu yüzden en kuvvetli yerçekimi çekimini uygular. Bu yerçekimi çekimi gezegenlerin güneş çevresinde tertipli, eliptik bir düzende dönmesine yol açar.
Bir gezegenin yörüngesinin şekli, gezegenin hızı ile güneşin kütle çekim kuvveti arasındaki balans tarafınca belirlenir. Bir gezegenin hızı oldukça büyükse, güneşin kütle çekim kuvvetinden kaçacak ve artık güneşin çevresinde dönmeyecektir. Bir gezegenin hızı oldukça küçükse, güneşin içerisine düşecektir. Güneş sistemimizdeki gezegenler, güneşin çevresinde durağan(durgun) bir yörüngeyi korumak için tam olarak doğru oranda hıza haizdir.
Bir gezegenin güneş çevresinde dönme hızı bununla beraber güneşe olan uzaklığıyla da belirlenir. Güneşe daha yakın olan gezegenler, güneşten daha uzak olan gezegenlerden daha süratli rotatif. Bunun sebebi, güneşin kütle çekim kuvvetinin güneşe daha yakınken daha kuvvetli olmasıdır.
Bir gezegenin yılının uzunluğu yörüngesinin uzunluğuna nazaran belirlenir. Güneş sistemimizdeki gezegenlerin hepsinin değişik sene uzunlukları vardır şundan dolayı değişik mahrek periyotları vardır. Güneşe en yakın gezegen olan Merkür en kısa yıla sahipken, güneşten en uzak gezegen olan Neptün en uzun yıla haizdir.
VI. Yıldız Yörüngelerinin Önemi
Yıldız yörüngeleri birçok nedenden ötürü önemlidir. Birincisi, gezegenlerin var olmasını sağlarlar. Bir yıldızın kütle çekim kuvveti olmadan, bir gezegen yörüngesini koruyamaz ve sonucunda yıldıza doğru spiral çizer yahut uzaya fırlatılır. İkincisi, star yörüngeleri bir gezegenin iklimini belirler. Bir gezegenin yıldızından uzaklığı, almış olduğu güneş ışığı miktarını belirler ve bu da gezegenin sıcaklığını ve hava modellerini etkisinde bırakır. Üçüncüsü, star yörüngeleri bir gezegenin evrimini etkisinde bırakır. Bir gezegenin haiz olduğu mahrek türü, hayat için lüzumlu olan bir atmosferi koruyup koruyamayacağını belirleyebilir. En son, star yörüngeleri evrenin tarihini anlamamıza destek olabilir. Yıldızların ve gezegenlerin yörüngelerini inceleyerek, güneş sisteminin ve öteki galaksilerin iyi mi oluştuğunu ve evrimleştiğini öğrenebiliriz.
VII. Güneş Sistemindeki Yıldız Yörüngeleri
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin tamamı eliptik yörüngelerde Güneş’in çevresinde rotatif. Bir gezegenin yörüngesinin şekli Güneş’in çekim kuvveti ve gezegenin kendi hacmi tarafınca belirlenir. Bir gezegen Güneş’e ne kadar yakınsa, yörüngesi o denli süratli olur. Güneş sistemimizdeki gezegenlerin hepsinin değişik mahrek periyotları vardır, doğrusu bir gezegenin Güneş çevresinde bir tam yörüngeyi tamamlaması için ihtiyaç duyulan süre miktarı. Merkür gezegeni en kısa mahrek periyoduna haizdir, bir tek 88 gün. Neptün gezegeni en uzun mahrek periyoduna haizdir, 165 sene.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin de değişik eksantriklikleri vardır, bu da yörüngelerinin ne kadar dairesel yahut eliptik bulunduğunun bir ölçüsüdür. Merkür’ün yörüngesi 0,206’lık bir eksantriklikle en eksantrik olanıdır. Venüs’ün yörüngesi 0,007’lik bir eksantriklikle en dairesel olanıdır.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin de değişik eğimleri vardır, bu da yörüngelerinin ekliptik düzlemine nazaran ne kadar eğik bulunduğunun bir ölçüsüdür. Ekliptik düzlemi, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesinin bulunmuş olduğu düzlemdir. Merkür’ün yörüngesi, 7,0 derecelik eğimle en ufak eğime haizdir. Uranüs’ün yörüngesi, 97,8 derecelik eğimle en büyük eğime haizdir.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin de değişik periapsis argümanları vardır, bu bir gezegenin yörüngesinin güneşe en yakın noktasındaki konumunun bir ölçüsüdür. Merkür’ün periapsis argümanı 0 derecedir. Venüs’ün periapsis argümanı 180 derecedir.
Güneş sistemimizdeki gezegenlerin ek olarak yükselen düğümün değişik boylamları vardır, bu bir gezegenin yörüngesinin ekliptik düzlemini güneyden kuzeye geçmiş olduğu noktadaki konumunun bir ölçüsüdür. Merkür’ün yükselen düğümünün boylamı 77,0 derecedir. Venüs’ün yükselen düğümünün boylamı 131,8 derecedir.
Öteki Galaksilerdeki Yıldız Yörüngeleri
Öteki galaksilerdeki star yörüngelerinin incelenmesi nispeten yeni bir astronomi alanıdır ve öğrenilmesi ihtiyaç duyulan oldukça şey vardır. Sadece, gökbilimciler öteki galaksilerdeki yıldızların yörüngeleri ile alakalı birtakım mühim keşiflerde bulunmuşlardır.
En mühim keşiflerden biri, öteki galaksilerdeki yıldızların yörüngelerinin hepsinin dairesel olmamasıdır. Aslına bakarsak, öteki galaksilerdeki birçok yıldızın, tıpkı güneş sistemimizdeki gezegenler şeklinde, eliptik yörüngeleri vardır. Bu, yıldızların hareketini yöneten yerçekimi yasalarının, gezegenlerin hareketini yöneten yerçekimi yasalarıyla aynı bulunduğunu göstermektedir.
Bir öteki mühim bulgu ise öteki galaksilerdeki yıldızların yörüngelerinin hepsinin aynı boyutta olmamasıdır. Birtakım yıldızların yörüngeleri oldukça büyükken, bazılarının yörüngeleri oldukça küçüktür. Bu, bir yıldızın hacminin mahrek hızını etkileyebileceğini düşündürmektedir.
Öteki galaksilerdeki star yörüngelerinin incelenmesi önemlidir şundan dolayı galaksilerin oluşumunu ve evrimini anlamamıza destek sağlar. Yıldızların yörüngelerini inceleyerek, gökbilimciler bir galaksinin geçmişi ve zamanla iyi mi değişmiş olduğu ile alakalı data edinebilirler.
Öteki galaksilerdeki star yörüngelerinin incelenmesi de önemlidir şundan dolayı evreni bir tüm olarak anlamamıza destek sağlar. Gökbilimciler, öteki galaksilerdeki yıldızların yörüngelerini inceleyerek evrendeki maddenin dağılımı ve iyi mi evrimleştiği ile alakalı data edinebilirler.
Yıldız yörüngeleri üstüne gelecekteki incelemelerin bir takım temel alana odaklanması muhtemeldir. Bunlar şunları ihtiva eder:
-
Yıldız yörüngelerinin daha doğru modellerinin geliştirilmesi.
-
Öteki galaksilerdeki star yörüngelerinin incelenmesi.
-
Yıldızların ve galaksilerin oluşumu ve evriminde star yörüngelerinin rolünün araştırılması.
Gökbilimciler star yörüngelerini incelemeye devam ederek evrenin yapısı ve evrimi ile alakalı daha iyi bir anlayışa haiz olabilirler.
Sual 1: Yıldız yörüngesi nelerdir?
Yanıt 1: Yıldız yörüngesi, bir yıldızın başka bir yıldızın yahut galaktik merkezin çevresinde izlediği yoldur.
Sual 2: Yıldız yörüngelerinin değişik tipleri nedir?
Yanıt 2: Üç ana tip star yörüngesi vardır: dairesel yörüngeler, eliptik yörüngeler ve hiperbolik yörüngeler.
Sual 3: Yıldız yörüngelerini hangi faktörler etkisinde bırakır?
Yanıt 3: Yıldız yörüngelerini etkileyen faktörler içinde, mevzubahis yıldızların kütleleri, yıldızlar arasındaki uzaklıklar ve galaksideki öteki nesnelerin kütle çekim kuvvetleri yer alır.
0 Yorum